Anayasa Mahkemesi’nin 18 Ağustos 2023 günü yayınlanan 21/06/2023 tarih 2020/12442 Başvuru numaralı kararında ceza infaz kurumunda hükümlü olarak bulunan başvurucunun ziyaret günü ve telefon hakkını hafta sonu kullanamamasına dair şikayetinin derece mahkemelerince ilgili ve yeterli gerekçe olmaksızın reddedilmesi nedeniyle aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.
E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda hükümlü olarak bulunan başvurucu; Çarşamba günleri olarak belirlenen açık, kapalı görüş ve telefonla görüşme günlerinin eşinin çalışıyor olması, çocuklarının da eğitim durumu nedeniyle Pazar günlerine aktarılması için Cezaevi İdare ve Gözlem Kurulu Başkanlığına müracaat etmiştir. Kurul başvurucunun çocukları ile haftasonu açık ve kapalı görüş hakkını Pazar günleri saat 16.00-16.45 arasında, bir refakatçı ile birlikte kullanmasına karar vermiştir.
Başvurucu, bu karara karşı İnfaz Hakimliğine itirazda bulunmuştur. İtiraz dilekçesinde; çocukları ile pazar günü açık ve kapalı görüş yapmasına Kurul tarafından izin verilmiş ise de bu görüşlerin bir refakatçi ile sınırlandırıldığını, bu sebeple diğer ziyaretçileri ile ancak hafta içi görüşebildiğini belirtmiştir. Ayrıca telefon görüşmelerini hafta sonu yapmasına karar verilmesini talep etmiştir. İnfaz Hakimliği Kurul kararının usul ve yasaya uygun olduğunu belirterek başvurucunun taleplerinin reddine karar vermiştir. Daha sonrasında E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda bulunan hükümlü Anayasa Mahkemesine aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuruda bulunmuştur.
Hükümlü ve tutukluların haftalık telefon ve görüşme gün ve saatlerinin öğrenim gören çocuklarıyla görüşmelerini sağlayacak şekilde tespit edilmesi gerektiğine ilişkin genel ilkeler Anayasa Mahkemesinin Yeliz ERTEN (B. No:2020/99, 11/3/2021) kararında açıklanmıştır. Anayasa’nın 20 ve 41. maddeleri ebeveynin çocuklarıyla bütünleşmesinin sağlanması amacıyla tedbirler alınmasını isteme hakkını ve kamusal makamların bu tür tedbirleri alma yükümlülüğünü içermektedir. Mahkemeler, idari makamlar ve yasama organı tarafından yapılan ve çocukları ilgilendiren bütün faaliyetlerde çocuğun üstün yararının gözetilmesi ile aile ilişkilerinin sürdürülmesini sağlayacak şekilde hareket edilmesi devletin pozitif yükümlülüklerinin gereğidir.
Hükümlünün okula devam eden çocuğunun olduğu ve çocuğunun hafta içi eğitim görmesi nedeniyle hükümlünün çocuğuyla görüşemediği konusunda bir tereddüt bulunmamaktadır. Hükümlünün eşi ve çocukları ile hafta sonu telefonla görüşme hakkı verilmemesinin aile hayatına saygı hakkının ihlali anlamına geleceğini derece mahkemelerine sunduğu dilekçelerinde belirttiği, buna karşılık derece mahkemelerince hükümlünün söz konusu talepleri hakkında hiçbir değerlendirme yapılmadığı anlaşılmıştır.
Hükümlünün haftalık telefon hakkını çalışan eşi ve öğrenim gören çocukları ile hafta sonu kullanmasına ilişkin talebi İnfaz Hakimliğince reddedilmiş ise de derece mahkemelerince hükümlünün iddia ettiği gibi eşi ve çocukları ile hafta sonu telefon görüşü yapmasının aile bireyleri ile iletişim kurması için zorunlu olup olmadığı, bu zorunluluğun hangi sebeplere dayandığı yönünde araştırma yapılmadığı ve hiçbir somut değerlendirmeye yer verilmediği görülmüştür.
- Sonuç ve Değerlendirme
Hükümlü ve tutukluların bazı haklarının sınırlandırılması, tutulmanın kaçınılmaz sonucu olsa da ceza infaz kurumu idaresi hükümlü ve tutukluların ailesiyle temasını sağlayacak tedbirler almak zorundadır. Bu tedbirler alınırken çocuğun üstün yararı gözetilerek kamu düzeni ve suç işlenmesinin önlenmesi ile aile hayatına saygı hakkı arasında adil bir denge sağlanmalı ve bu konuda ikna edici gerekçeler ortaya konulmalıdır.