ÖZET
Tarafların müşterek çocuklarının velayetini ortak olarak kullanmalarını istemesi halinde anlaşmalı boşanma protokolüne ek olarak veya anlaşma protokolünün içinde ortak velayet protokolü düzenlenmeli ve ortak velayet protokolünde çocuğun geçici veya kalıcı olarak şehir değiştirmesi işlemi, hangi günlerde kimde kalacağı, hangi işlemlerde birlikte hangi işlemlerde ayrı hareket edileceği düzenlenmelidir.
Yargı kararlarında veya doktrinde ortak velayet halinde çocuğun geçici olarak şehir dışına çıkmasında diğer tarafın izninin alınacağı veya alınmayacağı yönünde açık bir ifade/düzenleme/görüş bulunmamaktadır. Bu, tamamen tarafların anlaşmasına bağlıdır.
GİRİŞ
Türkiye Cumhuriyeti adına 14 Mart 1985 tarihinde imzalanan ve 10.03.2016 tarihli ve 6684 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan “11 No’lu Protokol ile Değişik İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşme’ye Ek 7 No’lu Protokol”ün Eşler arasında eşitlik” başlıklı 5.maddesi şu şekildedir; “Eşler, evlilik bakımından, evlilik süresince ve evliliğin bitmesi halinde, kendi aralarındaki ve çocuklarıyla olan ilişkilerde, özel hukuk niteliği taşıyan hak ve sorumluluklar açısından eşittir. Bu madde, devletlerin çocuklar yararına gereken tedbirleri almalarına engel değildir.”
Doktrinde ortak velayete hükmedilmesi halinde tarafların ortak velayet haklarını nasıl kullanacağı hakkında; “Birlikte velâyetin özünü, ebeveynlerin çocuğa ilişkin önemli konulardaki kararları beraber vermeleri oluşturur. Örneğin, çocuğun hangi okula gideceği, hangi şehir ve ülkede ikamet edeceği, meslek seçimi konusunda veya dinî inanç konusunda nasıl yönlendirileceği, hasta olduğunda ona hangi tıbbî tedavinin uygulanacağı gibi çocuk için önemli konularda, birlikte velâyette, ebeveynlerden biri tek başına karar veremez; diğer eş ile uzlaşarak karar alınması gerekir….Hâkim boşanma durumunda ana ve babanın velâyete birlikte sahip olmalarına hükmettiği takdirde, çocuğun yararını temel ölçüt kabul etmek kaydıyla, ana, baba ve çocuğun taleplerini de göz önünde bulundurarak, onun hangi ebeveynle birlikte yaşayacağı konusunda söz konusu olabilecek farklı modellerden birine de karar vermelidir.” şeklinde düzenleme bulunmaktadır.
(KURT, Müjde Leyla. Boşanma Durumunda Birlikte (Ortak) Velayet, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi –İnÜHFD- Cilt:9 Sayı:2 Yıl 2018)[1]
“Türk hukukunda, evlilik birliğinin devamı boyunca velayet, kural olarak ana baba tarafından birlikte ve eşit hakka sahip olarak kullanılır. Ana babanın velayet hakkını birlikte ve eşit hakka sahip olarak kullanmasına “birlikte velayet” denilmektedir. Birlikte velayette, velayet hakkına sahip ana baba, çocuğa ilişkin kararları birbirleriyle istişare ederek almaktadırlar. Ayrıca velayetin bütünlüğü ilkesi gereğince velayetten doğan haklar, ana ile baba arasında taksim edilememektedir. Önceki Medenî Kanunumuzdan farklı olarak velayetin kullanılmasında ana ve babanın oyları eşittir. Bu nedenle birlikte velayet hakkının kullanımında ana babanın birbirleriyle istişare etmeleri büyük önem taşımaktadır. Neticede ana baba ortak bir karar almaktadırlar. Ancak ananın ve babanın, velayetin kullanımında anlaşamamaları durumunda, TMK m. 195/I hükmüne dayanarak hâkimin müdahalesini isteyebileceklerdir. Bu talebe binaen hâkim, TMK m.195/II’ye göre tarafları uyaracak, onları uzlaştırmaya çalışacak ve eşlerin ortak rızası ile uzman kişilerden yardım isteyebilecektir. Unutulmamalıdır ki, burada hâkim ana baba yerine geçerek bizatihi velayeti kullanamamakta; ancak şartların varlığı halinde ana babanın velayet hakkını sınırlandırabilmekte ya da kaldırabilmektedir.”
(DÖNMEZ, Ünsal. BARIN, Taylan. Boşanma Sonucunda Birlikte Velayetin Türk Hukukunda Uygulanabilirliği Sorunu, TAAD, Yıl:9, Sayı:35 (Temmuz 2018))[2]
Ortak velayet konusunda Yerel Mahkeme olarak ilk karar veren Çorlu 1.Aile Mahkemesi 13.04.2017 tarihli kararında “’Somut olayda ise her iki tarafın da velayet hakkından vazgeçmek istemediği, hazırladıkları protokolde velayeti ortak kullanmak istediklerini açıkça beyan ettikleri, müşterek çocukların ne zaman ve ne kadar süre ile kimin yanında kalacaklarını belirledikleri ve giderlere de beraber katılmak istedikleri, ortak velayet talebinin küçüklerin yüksek menfaatini ve güvenliğini tehlikeye düşürecek bir şekilde değil, onların fiziksel ve ruhsal gelişimlerine olumlu katkı sağlayacak şekilde düzenlendiği ve bu durumun küçüklerin yüksek menfaatine olduğu kanaati ile anlaşma şartlarının tümünün mahkememizce de uygun bulunduğu anlaşıldığından, davacının davasının kabulüne karar verilmesi gerektiği hukuksal sonuç ve vicdani kanısına ulaşılarak hüküm tesisi yoluna gidilmiştir. Mahkeme, tarafların müşterek çocukları A.M. ve A.M.’nin velayetlerinin davacı anne ve davalı babaya müştereken (ortak olarak) bırakılmasına, çocukların fiilen pazar günü saat 12.00’den perşembe günü saat 17.00 kadar anne yanında, perşembe günü saat 17.00’den pazar günü saat 12.00’ye kadar baba yanında bırakılmasına; her yıl Temmuz ayının 1 birinci günü saat 10.00’dan 31’inci günü saat 17.00’ye kadar, yarı yıl tatilinin ilk haftası birinci gün saat 10.00 dan 7’nci gün saat 17.00’ye kadar gerek görmek, gerekse yanına almak suretiyle fiilen davalı baba yanında bırakılmasına karar verildi.” [3] şeklindedir.
Ortak velayete hükmedilmesi durumunda çocuğun üstün yararı gözetilerek ve en az problem yaşanması amacıyla;
- Anlaşmalı boşanma protokolüne ek olarak ortak velayet protokolü yapılmalı yahut bu hususlar anlaşmalı boşanma protokolünde açıkça düzenlenmeli, çocuğun başka bir yere kalıcı veya geçici olarak götürülmesi hali protokol çerçevesi içerisinde kararlaştırılmalıdır.
- Çocuğun bakımı, eğitimi, yurt dışı seyahatleri, sağlığı gibi konularda ebeveynlerin ortak karar alması gerekir.
- Ortak velayet dahi olsa müşterek çocuğun kimin yanında kalacağı, diğer tarafla çocuğun kişisel ilişkisinin yani görüşme günlerinin hangi günler olacağı açıkça belirtilmelidir.
[1] https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/543483
[2] https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/980808
[3] https://www.sozcu.com.tr/2017/gundem/son-dakika-haberi/aile-mahkemesi-cocuklarin-velayetini-anne-ve-babaya-ortak-verdi-1809258/